राजनीति कुनै निश्चित वर्ग वा उमेर समूहको लागि मात्र सीमित रहने विषय होइन। यो समाजका सबै पक्षलाई प्रतिनिधित्व गर्ने गतिशील प्रक्रिया हो, जसले राष्ट्रको विकास, नीति निर्माण, र शासन प्रणालीलाई परिभाषित गर्छ। इतिहास साक्षी छ कि जब जब युवाहरू राजनीतिमा सक्रिय भए, तब तब समाजमा ठूला परिवर्तनहरू सम्भव भए। चाहे त्यो स्वतन्त्रता संग्राम होस्, लोकतान्त्रिक आन्दोलन होस्, वा सामाजिक सुधारका लहरहरू, युवाहरूले अग्रणी भूमिका खेलेका छन्।
वर्तमान समयमा पनि राजनीति युवाहरूको सक्रिय संलग्नता बिना पूर्ण हुन सक्दैन। उनीहरूको नवीन सोच, ऊर्जाशीलता, प्रविधिसँगको दखल, र न्यायप्रति प्रतिबद्धताले देशलाई सही दिशामा लैजान मद्दत गर्छ। तर, नेपालको जस्तो समाजमा जहाँ राजनीति प्रायः वरिष्ठ नेता तथा परम्परागत धारको नियन्त्रणमा छ, त्यहाँ युवाहरूको प्रवेश सहज छैन। तथापि, उनीहरूको उपस्थिति अपरिहार्य मात्र होइन, अनिवार्यसमेत छ।
राजनीति कुनै निश्चित पेशा वा पद होइन, बरु यो सामाजिक रूपान्तरणको महत्वपूर्ण साधन हो। हरेक नागरिकको जीवन राजनीति मार्फत प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष रूपमा प्रभावित हुन्छ। युवा पुस्ता भनेको समाजको उर्जाशील, जोशिलो र नवीन सोच बोकेको हिस्सा हो। यदि समाजलाई गतिशील बनाउनु छ भने राजनीतिमा युवाहरूको सक्रिय सहभागिता जरुरी छ।
नेपालजस्तो विकासशील राष्ट्रमा युवाहरूको संलग्नता झन् महत्त्वपूर्ण छ। नेपालमा जनसंख्याको ठूलो हिस्सा युवा छन्, तर उनीहरूको संख्या राजनीतिक निर्णय प्रक्रियामा नगण्य छ। देशको नीति निर्माण गर्ने स्थानमा अनुभवशील पुराना पुस्ताको वर्चस्व छ, जसले गर्दा राजनीतिक प्रणाली नयाँ प्रविधि, विचारधारा र नवीन सोचको प्रयोगमा पछि पर्न सक्छ।
युवाहरू राजनीतिमा सक्रिय भएमा समाजमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउन सक्छन्। त्यसका केही मुख्य कारण निम्नानुसार छन।युवाहरू नयाँ सोच, प्रविधि, र नवाचारप्रति झुकाव राख्छन्। डिजिटल क्रान्तिको यो युगमा प्रविधिको सही प्रयोगले पारदर्शी शासन प्रणाली, भ्रष्टाचार नियन्त्रण, तथा जनसहभागिता बढाउन मद्दत गर्छ।
युवाहरू समानता, समावेशीकरण, र मानवअधिकारको पक्षमा उभिन्छन्। उनीहरू जातीय, लिङ्गीय, क्षेत्रीय, वा अन्य भेदभावकारी विचारधारालाई अस्वीकार गर्दै न्यायपूर्ण समाज निर्माण गर्न इच्छुक हुन्छन्।
राजनीतिक प्रणालीमा व्याप्त भ्रष्टाचार र अनियमितता युवाहरूका लागि सबैभन्दा ठूलो निराशाको विषय हो। उनीहरूले पारदर्शीता र इमान्दारीलाई प्राथमिकता दिँदै राजनीतिक क्षेत्र सुधार्न सक्छन्।
लोकतन्त्रको प्रमुख विशेषता जनसहभागिता हो। युवाहरू राजनीतिमा संलग्न हुँदा तल्लो तहदेखि माथिसम्म लोकतान्त्रिक प्रक्रियालाई बलियो बनाउँछन्।
युवाहरूको राजनीतिमा न्यून उपस्थिति हुनुका पछाडि विभिन्न कारणहरू छन्,राजनीतिक अवसरको अभावनेपालको राजनीतिक दलहरूमा पुराना नेताहरूको एकाधिकार छ। युवाहरूलाई नेतृत्वमा आउन नदिने प्रवृत्तिले उनीहरूको राजनीतिक यात्रा कठिन बनाएको छ। शिक्षाको अभाव र गलत धारणाहरू धेरै युवा राजनीतिलाई नकारात्मक रूपमा हेर्छन्। उनीहरूलाई लाग्छ कि राजनीति अस्थिर, अव्यवस्थित, र भ्रष्टाचारयुक्त छ। यसका साथै, विद्यालय तथा विश्वविद्यालय स्तरमा नै राजनीतिक शिक्षाको अभाव छ, जसले गर्दा युवा पुस्ताले राजनीतिलाई बुझ्न गाह्रो मान्छन्।आर्थिक असहजता राजनीति महँगो बन्न पुगेको छ। चुनावमा भाग लिनका लागि ठूलो आर्थिक स्रोत आवश्यक पर्ने हुँदा धेरै युवाहरू राजनीतिमा प्रवेश गर्न सक्दैनन्।परम्परागत समाजको सोच समाजमा अझै पनि राजनीतिलाई अस्थिर, धोकेबाजहरूको क्षेत्र भनेर हेर्ने प्रवृत्ति छ। यसका कारण धेरै अभिभावक आफ्ना छोराछोरीलाई राजनीतिमा संलग्न हुन हतोत्साहित गर्छन्। कसरी युवाहरूको राजनीतिक सहभागिता बढाउन सकिन्छ?
युवाहरूलाई राजनीति तर्फ आकर्षित गर्न र उनीहरूको सहभागिता बढाउन निम्न उपायहरू अवलम्बन गर्न सकिन्छ:
विद्यालय तथा विश्वविद्यालय तहमा नै राजनीतिक शिक्षा समावेश गर्नुपर्छ। युवाहरूले लोकतन्त्र, नीति निर्माण, र शासन प्रणालीबारे बुझ्नुपर्छ।राजनीतिक दलहरूले युवाहरूलाई नेतृत्वमा ल्याउने नीति अपनाउनुपर्छ। युवा पुस्तालाई जिम्मेवारी दिएर उनीहरूलाई निर्णायक भूमिकामा लैजानुपर्छ।
युवाहरूको आत्मविश्वास बढाउने
युवाहरूले राजनीतिलाई परिवर्तनको साधनका रूपमा बुझ्नुपर्छ। उनीहरूलाई आफ्नो आवाज बुलन्द गर्न हौसला दिनुपर्छ।
प्रविधिको सही प्रयोग डिजिटल युगमा सामाजिक सञ्जाल र प्रविधिको सही प्रयोग गरी युवाहरूलाई राजनीतिक रूपले सचेत बनाउन सकिन्छ।
राजनीति कुनै निश्चित वर्ग वा उमेरका लागि मात्र होइन, यो सबैका लागि हो। युवा पुस्ता समाजको मेरुदण्ड हो, जसले मुलुकको भविष्य निर्धारण गर्छ। उनीहरूको ऊर्जा, नवीन सोच, र न्यायप्रतिको प्रतिबद्धता राजनीतिलाई सुधार्ने प्रमुख शक्ति हो।

तर, युवाहरूको राजनीतिक सहभागिता अझै अपेक्षित रूपमा देखिएको छैन। राजनीतिक दलहरूले युवालाई अवसर दिनुका साथै उनीहरूलाई सही नेतृत्व प्रदान गर्नुपर्ने आवश्यकता छ। साथै, समाजले राजनीतिलाई नकारात्मक दृष्टिले हेर्ने प्रवृत्ति त्यागेर, यसलाई सकारात्मक परिवर्तनको साधनका रूपमा स्वीकार्नुपर्छ।

नेपालको विकासका लागि पारदर्शी, सक्षम, र इमान्दार नेतृत्व आवश्यक छ, जुन केवल युवा पुस्ताको सक्रिय उपस्थितिबाट मात्र सम्भव छ। त्यसैले, युवाहरूले राजनीतिलाई परिवर्तनको साधनका रूपमा लिँदै अग्रसर हुनुपर्छ। देशको समृद्धि, स्थायित्व, र लोकतान्त्रिक सुदृढीकरणका लागि राजनीतिमा युवा पुस्ताको उपस्थिति अपरिहार्य छ।

शारदा नगर कमिटी
सचीव
नेपाली काङ्ग्रेस,सल्यान