नेपालका शैक्षिक संस्थाहरूमा विद्यार्थी युनियन (स्ववियु) चुनाव एक महत्त्वपूर्ण प्रक्रिया हो। यसले विद्यार्थीहरूको आवाजलाई प्रतिनिधित्व गर्ने, शैक्षिक वातावरणलाई सुधार गर्ने र विद्यार्थीहरूको अधिकार र कर्तव्यलाई संस्थागत गर्ने काम गर्छ। यस लेखमा हामी नेपालका शैक्षिक संस्थाहरूमा स्ववियु चुनाव किन आवश्यक छ स्ववियु चुनाव भनेको विद्यार्थीहरूले आफ्नो प्रतिनिधि छनोट गर्ने प्रक्रिया हो। यस प्रक्रियामा विद्यार्थीहरूले आफ्ना प्रतिनिधिहरू छनोट गर्छन् जसले विद्यार्थीहरूको हित र आवाजलाई संस्थाको निर्णय प्रक्रियामा प्रतिनिधित्व गर्नेछन्। स्ववियु चुनावले विद्यार्थीहरूलाई लोकतान्त्रिक प्रक्रियामा सहभागी हुन र निर्णय प्रक्रियामा आफ्नो भूमिका निर्वाह गर्न मद्दत गर्छ।
नेपालका शैक्षिक संस्थाहरूमा स्ववियु चुनावको आवश्यकता निम्न कारणहरूले महसुस गरिन्छ:
स्ववियु चुनावले विद्यार्थीहरूको आवाजलाई संस्थाको निर्णय प्रक्रियामा प्रतिनिधित्व गर्ने माध्यम प्रदान गर्छ। विद्यार्थीहरूले आफ्ना प्रतिनिधिहरू छनोट गरेर संस्थाको निर्णय प्रक्रियामा आफ्नो माग र आवश्यकताहरू राख्न सक्छन्। यसले विद्यार्थीहरूको हितलाई संरक्षण गर्न मद्दत गर्छ।स्ववियु चुनावले विद्यार्थीहरूलाई लोकतान्त्रिक प्रक्रियामा सहभागी हुन र लोकतान्त्रिक मूल्यहरूको विकास गर्न मद्दत गर्छ। विद्यार्थीहरूले चुनाव प्रक्रियामा सहभागी हुने, मतदान गर्ने र आफ्ना प्रतिनिधिहरू छनोट गर्ने क्रममा लोकतान्त्रिक मूल्यहरूको महत्त्व बुझ्न पाउँछन्। यसले उनीहरूलाई भविष्यमा राष्ट्रिय तहमा लोकतान्त्रिक प्रक्रियामा सहभागी हुन प्रेरणा दिन्छ।
स्ववियु चुनावले शैक्षिक संस्थाहरूमा राम्रो शैक्षिक वातावरण कायम गर्न मद्दत गर्छ। विद्यार्थी प्रतिनिधिहरूले संस्थाको निर्णय प्रक्रियामा सहभागी हुने र विद्यार्थीहरूको आवश्यकताहरूलाई संस्थाको नीति निर्माणमा समावेश गर्ने काम गर्छन्। यसले शैक्षिक वातावरणलाई सुधार गर्न मद्दत गर्छ।
स्ववियु चुनावले विद्यार्थीहरूको अधिकार र कर्तव्यलाई संस्थागत गर्न मद्दत गर्छ। विद्यार्थी प्रतिनिधिहरूले विद्यार्थीहरूको अधिकारलाई संरक्षण गर्ने र उनीहरूको कर्तव्यलाई प्रोत्साहन गर्ने काम गर्छन्। यसले विद्यार्थीहरूलाई आफ्नो अधिकार र कर्तव्यको प्रति जागरूक बनाउँछ।स्ववियु चुनावले विद्यार्थीहरूमा नेतृत्व क्षमताको विकास गर्न मद्दत गर्छ। विद्यार्थी प्रतिनिधिहरूले आफ्नो नेतृत्व क्षमतालाई विकास गर्ने र संस्थाको निर्णय प्रक्रियामा सहभागी हुने अवसर प्राप्त गर्छन्। यसले उनीहरूलाई भविष्यमा राष्ट्रिय तहमा नेतृत्व गर्न तयार पार्छ।
स्ववियु चुनावले धेरै फाइदाहरू प्रदान गर्दै पनि यसमा धेरै चुनौतीहरू छन्। पहिलो, धेरै संस्थाहरूमा स्ववियु चुनाव पारदर्शी र निष्पक्ष रूपमा सम्पन्न हुँदैन। यसले विद्यार्थीहरूको विश्वासलाई कमजोर पार्छ। दोस्रो, धेरै विद्यार्थीहरूले स्ववियु चुनावमा सहभागी हुन रुचि देखाउँदैनन्। यसले चुनाव प्रक्रियालाई कमजोर बनाउँछ। तेस्रो, धेरै संस्थाहरूमा स्ववियु चुनावलाई राजनीतिकरण गरिन्छ। यसले विद्यार्थीहरूको हितलाई प्रभावित गर्छ।
स्ववियु चुनावलाई पारदर्शी र निष्पक्ष बनाउन आवश्यक छ। यसका लागि संस्थाहरूले चुनाव प्रक्रियालाई खुला र पारदर्शी बनाउनुपर्छ। चुनाव प्रक्रियामा सबै विद्यार्थीहरूलाई समान अवसर प्रदान गर्नुपर्छ।
स्ववियु चुनावमा विद्यार्थीहरूको सहभागिता बढाउन उनीहरूलाई जागरूक गर्नुपर्छ। संस्थाहरूले विद्यार्थीहरूलाई स्ववियु चुनावको महत्त्व र यसले प्रदान गर्ने फाइदाहरूबारे जानकारी दिनुपर्छ।
स्ववियु चुनाव नेपालका शैक्षिक संस्थाहरूमा एक महत्त्वपूर्ण प्रक्रिया हो। यसले विद्यार्थीहरूको आवाजलाई प्रतिनिधित्व गर्ने, लोकतान्त्रिक मूल्यहरूको विकास गर्ने, शैक्षिक वातावरणलाई सुधार गर्ने र विद्यार्थीहरूको अधिकार र कर्तव्यलाई संस्थागत गर्ने काम गर्छ। तथापि, स्ववियु चुनावलाई सुधार गर्न धेरै चुनौतीहरू छन्।
सन्जय हमाल
अध्यक्ष पदको उम्मेदवार
शिवजन क्याम्पस शितलपाटी,सल्यान
